Beginselen aansprakelijkheidsrecht

Uitgangspunt van het aansprakelijkheidsrecht is dat een schadevergoeding een wettelijke grondslag moet hebben. Of wel: een ieder draagt zijn eigen schade, tenzij… Deze en andere beginselen van het aansprakelijkheidsrecht spelen een rol bij veel schadeclaims.

Hieronder vindt u een beschrijving van een aantal beginselen van het aansprakelijkheidsrecht.

Verdeling maatschappelijke risico’s

Het aansprakelijkheidsrecht is een systeem voor de verdeling van maatschappelijke risico’s. De wetgever kiest bij welke partij de risico’s van een handeling liggen. Hierbij speelt de redelijkheid een rol. Voor consumenten gelden bijvoorbeeld andere regels dan voor bedrijven. Bijvoorbeeld als het gaat om het uitsluiten van aansprakelijkheid in algemene voorwaarden.

Bij de verdeling van maatschappelijke risico’s speelt ook geld een belangrijke rol. Regelmatig is van belang of de aansprakelijke partij de schade kan betalen. De verplichting om schade te vergoeden heeft alleen waarde als er ook vermogen is om de schade te vergoeden.

Betriebsgefahr

Ook het risico van een handeling is vaak een reden om de aansprakelijkheid bij een bepaalde partij neer te leggen. Sommige handelingen zijn inherent gevaarlijk. Hiervoor gebruiken we het begrip betriebsgefahr. Het gebruik van een motorrijtuig is een voorbeeld van een handeling die gevaar veroorzaakt. De bestuurder van een motorvoertuig betaalt daarom bij een aanrijding van een voetganger of fietser in ieder geval de helft van de schade.

Een ieder draagt zijn eigen schade

Een van de uitgangspunten van het aansprakelijkheidsrecht is dat een ieder zijn eigen schade draagt. Dit wil zeggen een ieder draagt zijn eigen schade, tenzij de wet een grondslag bevat voor schadevergoeding.

Contractuele en wettelijke aansprakelijkheid

De grondslag van een schadevergoeding staat in de wet of een overeenkomst. We onderscheiden daarom wettelijke en contractuele aansprakelijkheid.

Bij wettelijke aansprakelijkheid kunt u onder andere denken aan de onrechtmatige daad. Deze veel gebruikte aansprakelijkheidsgrond is bijvoorbeeld van belang bij schadeclaims na een verkeersongeval, arbeidsongeval, bij uitglijden of struikelen en in veel andere schadegevallen.

Wie een overeenkomst niet nakomt pleegt wanprestatie. De schade die ontstaat door een wanprestatie moet worden vergoed. Een overeenkomst kan bovendien afspraken bevatten over de aansprakelijkheid en verdeling van mogelijke schade. Bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden.

Causaal verband

Er bestaat alleen recht op een schadevergoeding als er tussen de schade en de handeling van de aansprakelijke partij causaal verband bestaat. Juridisch spreken we ook over toerekenbaarheid. Welke schade kan worden toegerekend aan de aansprakelijke partij is vaak een lastige discussie.

Risico- en schuldaansprakelijkheid

We onderscheiden risico en schuld aansprakelijkheid.

Risico aansprakelijkheid is de verplichting om schade te dragen op grond van een bepaalde hoedanigheid. Meestal gaat het daarbij om de eigenaar of de gebruiker. De eigenaar of bedrijfsmatig gebruiker van een dier betaalt bijvoorbeeld de schade die het dier veroorzaakt. Het zelfde geldt voor eigenaren van een (gebrekkig) opstal (woning, pand, schuurtje, weg, schutting, lantaarnpaal, etc.).

Bij schuldaansprakelijkheid moet er wel sprake zijn van een verwijtbare handeling. De aansprakelijke partij is vanwege een handeling of vanwege het uitblijven van een handeling schadeplichtig. Dit betekent ook dat er meer bewijs nodig is voor een schadeclaim.