Op 17 mei 2017 past de rechtbank Den Haag het leerstuk van proportionele aansprakelijkheid toe in een zaak omtrent de medische aansprakelijkheid van een ziekenhuis waarbij letselschade ontstond.
In deze zaak is een patiënt, de man van eiseres, overleden in het ziekenhuis. Eiseres stelt het ziekenhuis aansprakelijk voor de overlijdensschade als gevolg van een tekortschietende medische behandeling. Dit baseert zij op artikel 7:453 BW. Dit artikel bespreekt de professionele standaard. Deze professionele standaard is of de zorg is verleend zoals dit van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot (arts/medicus) verwacht wordt.
Aansprakelijkheid medische fout
De feiten in deze zaak kunnen als volgt worden samengevat. De patiënt is bij de spoedeisende hulp langs gegaan met ernstige buikklachten. Na onderzoek door de arts op de spoedeisende hulp is de patiënt naar huis gestuurd met pijnstillers en de mededeling dat, indien de klachten erger zouden worden, hij terug naar het ziekenhuis moest komen. Aangezien de patiënt op 27 oktober ook is gaan braken, is hij teruggegaan naar de spoedeisende hulp. Een arts heeft toen onderzoek verricht. De patiënt vond het wachten op de uitslag te lang duren en is weer vertrokken. Een dag later, op 28 oktober, is de patiënt naar de huisarts gegaan. De huisarts heeft hem doorverwezen naar het ziekenhuis. Omdat de patiënt ondertussen ook uitgedroogd was en al eerder last had gehad van een ileus (darmobstructie) is de patiënt opgenomen in het ziekenhuis. Er is vervolgens bloedonderzoek gedaan waaruit bleek dat de patiënt opnieuw leed aan een beginnend ileus. In het ziekenhuis is hij gerehydrateerd. Pas toen hij voldoende vocht in zijn lichaam had, kon een CT-scan gemaakt worden basis van deze scan is hij dezelfde dag nog geopereerd aan de ileus. Na deze operatie heeft hij een dag op de intensive care gelegen, hierna is hij overgebracht naar de afdeling chirurgie.
‘s-Ochtends is de arts-assistent bij de patiënt geweest. De patiënt was toen rustig en had geen pijnklachten, wel was hij wat benauwd. Rond de middag van dezelfde dag is een thoraxfoto gemaakt, waarop uitgezette dunne darmlissen te zien waren. Deze foto is beoordeeld door een chirurg. Aan de longen was niks vreemds te zien op dit moment. Rond 18:00 uur deze dag is een verpleegverslag gemaakt waaruit bleek dat de patiënt erg onrustig was en ook uit bed was gevallen. ’s Avonds laat werd de patiënt opnieuw onrustig en kortademig, hierdoor heeft de patiënt meer zuurstof gekregen. De arts-assistent heeft rond middernacht overleg gevoerd met een longarts, op aanbevelen van de chirurg, en besloten door te gaan met de zuurstof. Rond 03:00 uur kwam de arts-assistent opnieuw bij de patiënt. De situatie van de patiënt was op dat moment zo slecht dat de arts-assistent en een team begonnen zijn met reanimeren. Verdere verslechtering van de gezondheidssituatie van de patiënt trad op en de reanimatie is gestaakt, op dat moment is de patiënt overleden.
Zorgplicht bij een medische fout
De vragen die de rechter in deze zaak moet beantwoorden, spelen zich af omtrent de tekortkoming en het causaal verband. Voor het vaststellen van de tekortkoming wordt grote waarde gehecht aan de oordelen van de deskundigen en de uitspraken van het tuchtcollege omtrent de schending van de zorgplicht van de verschillende behandelende artsen zoals bedoeld in artikel 7:453 BW. Uit de rapporten van de deskundigen en de uitspraken van het tuchtcollege blijkt dat het handelen van de arts op de spoedeisende hulp en het handelen van de chirurg in de nacht van het overlijden van de man niet volgens de professionele standaard was. Het handelen van de arts-assistent was wel volgens de professionele standaard. Gelet op artikel 7:462 BW is het ziekenhuis (mede)aansprakelijk voor alle hulpverleners in dienst van het ziekenhuis. Voor het niet handelen volgens de professionele standaard door de chirurg en de arts op de spoedeisende hulp kan het ziekenhuis worden aangesproken. Wil eiseres de schade vergoed krijgen van het ziekenhuis dan moet naast een schending van de zorgplicht ook een causaal verband tussen de schending van de zorgplicht en de overlijdensschade worden vastgesteld.
Causaal verband medisch falen en overlijdensschade bij medische fout
Voor vergoeding komt slechts die schade in aanmerking die in causaal verband staat tot de tekortkoming. De schade in deze zaak is het overlijden van de patiënt. De doodsoorzaak van de patiënt staat niet vast en is ook niet met waarschijnlijkheid vast te stellen. Onduidelijkheid bestaat over onder andere de doodsoorzaak van de patiënt, de mate waarin de te late behandeling heeft bijgedragen aan het overlijden van de patiënt en de vraag of een andere behandeling de dood van de patiënt voorkomen zou hebben. Nu door al deze omstandigheden onzekerheid bestaat over wat de reden is dat de patiënt is overleden, is er sprake van causaliteitsonzekerheid. Hiervan is sprake als de oorzaak van een bepaald gevolg dat tot schade heeft geleid niet vast te stellen is. In hoeverre de tekortkoming van de artsen in causaal verband staat met de schade is onduidelijk. Gezien de geschonden norm en de aard van deze norm zag de rechtbank in deze zaak reden om het leerstuk van proportionele aansprakelijkheid toe te passen.
Schadevergoeding bij proportionele aansprakelijkheid
Het leerstuk van proportionele aansprakelijkheid is ontwikkeld om in situaties waarin de oorzaak van de schade niet is vast te stellen, maar zowel door de aansprakelijk gestelde persoon als door de benadeelde zelf veroorzaakt kan zijn of voor risico van deze persoon dient te komen, naar redelijkheid en billijkheid over beide partijen te verdelen. Het is een leerstuk naar veroorzakingswaarschijnlijkheid om een causaliteitsprobleem op te lossen. Om de schade naar redelijkheid en billijkheid te verdelen dient de kans dat de schade is veroorzaakt door de aansprakelijk gestelde persoon in een percentage uitgedrukt te worden. Dit percentage moet gezien worden in het licht van alle andere mogelijke oorzaken. De formule die de rechter hiervoor gebruik zorgt in deze zaak voor een aansprakelijkheid van het ziekenhuis van 60%. Het ziekenhuis is in deze zaak dus gehouden om 60% van de schade van eiseres te vergoeden.
Het leerstuk van kansverlies en proportionele aansprakelijkheid
Het leerstuk van proportionele aansprakelijkheid dient altijd met terughoudendheid toegepast te worden en wordt soms verward met het leerstuk van kansverlies. Het leerstuk van kansverlies ziet op een situatie waarbij de oorzaak van de schade wel duidelijk is, maar de omvang van de schade niet. Dit is bijvoorbeeld het geval indien een patiënt te laat behandeld wordt en na de operatie niet volledig hersteld. Dat deze patiënt niet volledig hersteld, kan door de te late behandeling komen, maar een volledig herstel kan bij een tijdige behandeling ook niet altijd verzekerd worden. In hoeverre is door de te late behandeling de kans op volledig herstel ontnomen? Met andere woorden: wat is de omvang van de schade die is veroorzaakt door de te late behandeling?
In deze zaak speelde evident de onzekerheid omtrent de oorzaak van de overlijdensschade een rol, en niet de onzekerheid omtrent de omvang van de schade, maar in sommige gevallen is dit echter minder duidelijk en lijkt het alsof beide leerstukken toegepast kunnen worden.
In sommige zaken lijkt namelijk zowel onzekerheid te bestaan over de oorzaak van de overlijdens- of letselschade, als over de omvang van de schade. In deze soort zaken kan de aansprakelijkheid zowel via het leerstuk van proportionele aansprakelijkheid, als via het leerstuk van kansverlies worden vastgesteld. Beide leerstukken zien echter op een andere onzekerheid en hebben dan ook een eigen manier van berekenen van de aansprakelijkheid. Daarom kan het in sommige gevallen lonen om goed te kijken met welk leerstuk uw aansprakelijkheid beperkt kan worden of u iemand aansprakelijk wilt stellen. Wel moet in het achterhoofd gehouden worden dat slechts een heel selectief aantal zaken zich hiervoor leent en in het overgrote deel het ene, dan wel het andere, leerstuk zich het beste leent om de aansprakelijkheid naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid te verdelen. Het advies is dan ook altijd een juridisch professional op het vlak van medische aansprakelijkheid te adviseren.
Bron: Proportionele aansprakelijkheid Rechtbank Den Haag 17 mei 2017, ECLI:NL:RBDHA:2017:5685.