Een dubbele bestuurlijke boete opleggen, kan dat? Het kan voorkomen dat twee of meer bestuurlijke boetes voor dezelfde overtreding worden opgelegd. Kan dat zomaar?
In het bestuursrecht staat een bestuursorgaan een aantal sancties ter beschikking die zij kan gebruiken bij toezichtstaken. Tot die sancties kunnen herstelsancties behoren die tot doel hebben om toekomstige overtredingen te voorkomen.
Te denken valt bijvoorbeeld aan de oplegging van een dwangsom door het College van burgemeester en wethouders omdat is geconstateerd dat door de vergunninghouder niet aan bepaalde eisen uit de omgevingsvergunning is voldaan. Een dwangsom heeft tot doel een overtreding tegen te gaan of te voorkomen. Een bestuursorgaan heeft verder mogelijkheden om sancties op te leggen met een bestraffend karakter, de zogenaamde punitieve sancties.
Dwangsom en punitieve sanctie
Een verschil met de dwangsom is dat een punitieve sanctie direct moet worden betaald terwijl bij een dwangsom de overtreder nog een bepaalde termijn krijgt om alsnog aan zijn verplichtingen te voldoen (en te blijven voldoen). Een voorbeeld van een punitieve sanctie is de bestuurlijke boete, zoals een boete van de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit die via het Centraal Justitieel Incasso Bureau te Leeuwarden bij de overtreder wordt geïnd.
Dubbele bestuurlijke boete
Het kan voorkomen dat twee of meer bestuurlijke boetes voor dezelfde overtreding worden opgelegd. Kan dat zomaar? Het antwoord is nee. Het bestuursorgaan is in de eerste plaats gebonden aan de regels zoals deze zijn genoemd in de Algemene wet bestuursrecht. Hierin staat onder andere voorgeschreven aan het bestuursorgaan dat geen bestuurlijke boetes mogen worden opgelegd aan de overtreder indien het bestuursorgaan wegens dezelfde overtreding reeds eerder een bestuurlijke boete heeft opgelegd. Deze regel heeft heel veel weg van het ‘ne bis in idem’-beginsel uit het strafrecht, wat kort gezegd inhoudt dat iemand niet twee keer voor hetzelfde feit kan worden bestraft.
College van Beroep voor het Bedrijfsleven
Wat wordt nu precies verstaan onder ‘dezelfde overtreding’? Uit onder andere een recente uitspraak van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven blijkt dat hiervoor aansluiting wordt gezocht bij de termen “hetzelfde feit” uit het Wetboek van Strafrecht: de verweten gedragingen komen feitelijk en juridisch in zodanige mate met elkaar overeen dat het gaat om ‘hetzelfde feit’.
In de genoemde uitspraak had de Consumentenautoriteit en de (toenmalige) Nederlandse Mededingingsautoriteit bestuurlijke boetes opgelegd van in totaal € 425,000,-. De overtreder stelde zich op het standpunt dat er sprake was van schending van het ‘ne bis in idem’-beginsel, omdat sprake is van ‘hetzelfde feit’. De Rechtbank ging hier niet in mee, maar het College van Beroep voor het Bedrijfsleven wél. In de eerste plaats zijn de omstandigheden van het geval bepalend voor de vraag of sprake is van ‘hetzelfde feit’. Volgens het College is verder de vuistregel van belang dat er aanzienlijk verschil bestaat in de juridische aard van de feiten en/of in de gedragingen zodat niet kan worden gesproken van ‘hetzelfde feit’ uit het Wetboek van Strafrecht.
Het College besliste dat de verweten gedragingen, waarvoor de genoemde autoriteiten boetes hadden opgelegd, in feite zijn begaan in het kader van één en dezelfde activiteit en dat dus sprake is van ‘hetzelfde feit’. Dat de overtreden bepalingen weliswaar in verschillende wetten van de autoriteiten staan, maakt het voorgaande niet anders. De autoriteiten voerden nog aan dat de boetes waren opgelegd voor elkaar slechts deels overlappende periodes, maar ook dat argument sneed in de procedure geen hout. Het gevolg van de uitspraak was uiteindelijk dat de Consumentenautoriteit ten onrechte boetes had opgelegd. De toenmalige Nederlandse Mededingingsautoriteit had namelijk al eerder boetes opgelegd voor ‘hetzelfde feit’.
Advies bij bestuurlijke boetes
De uitspraak is naar mijn mening duidelijk en voor de praktijk van groot belang. Het kan immers voorkomen dat een bestuursorgaan of verschillende bestuursorganen met elk hun eigen regelgeving bestuurlijke boetes kunnen opleggen voor hetzelfde feit. De uitspraak biedt een aantal handvatten om te bepalen of sprake is van dezelfde overtreding als genoemd in de Algemene wet bestuursrecht.
Wilt u meer weten over de bestuurlijke boete of (andere sancties binnen) het bestuursrecht, neem dan contact met ons op. Bel 0800-44 55 000 of laat een terugbel verzoek achter.