Aansprakelijkheid medische fout: Als een arts een fout maakt in de behandeling en daardoor letselschade ontstaat, kan het zijn dat de arts of het ziekenhuis aansprakelijk is voor de schade. Een arts is aansprakelijk als niet de zorgvuldigheid van een redelijk bekwame en redelijk handelende vakgenoot in acht is genomen.
Het recht op smartengeld en een letselschadevergoeding na een medische fout is afhankelijk van de vraag of de aansprakelijkheid kan worden vastgesteld. Een arts kan aansprakelijk worden gesteld voor een medische fout op grond van wanprestatie of onrechtmatige daad, respectievelijk art. 6:74 BW en art. 6:162 BW.
Om iemand aansprakelijk te kunnen stellen op grond van wanprestatie zoals bedoeld in art. 6:74 BW is schade, een tekortkoming in de nakoming, toerekenbaarheid, een causaal verband en verzuim op grond van art. 6:81 BW vereist.
Voor het aansprakelijk stellen op grond van onrechtmatige daad zoals bedoeld in art. 6:162 BW is schade, een onrechtmatige daad, toerekenbaarheid, een causaal verband en de relativiteit zoals bedoeld in art. 6:163 BW vereist.
Wat is een medische fout?
Een tekortkoming in de nakoming en de onrechtmatige daad duiden we in het medisch aansprakelijkheidsrecht aan als een medische fout. In welke gevallen van een medische fout sprake kan zijn, heeft de Hoge Raad beslist in het Speeckaert/Gradener-arrest. De Hoge Raad spreekt in dit arrest over een medische fout als een behandelaar gehandeld heeft op een wijze die beneden de maat is. De maatstaf waar de Hoge Raad hiernaar verwijst, is de zorgvuldigheid van een redelijk bekwame en redelijk handelende vakgenoot. Dit noemen we de eis van vakbekwaamheid.
Zorgvuldigheid redelijk bekwame en redelijk handelende vakgenoot
Als een arts zich niet heeft gehouden aan de zorgvuldigheid zoals een vakgenoot dit betaamt, handelt hij beneden de maatstaf en kan er sprake zijn van een medische fout. Dat gesproken wordt over een vakgenoot, impliceert dat aan een huisarts minder hoge eisen worden gesteld dan aan een specialist. Van een huisarts wordt niet verwacht dat hij van alle medische gebieden specialistische kennis heeft, van een specialist wordt dit, binnen zijn specialisatie, wel verwacht.
Naast de eis van vakbekwaamheid zoals hierboven gesteld, moet de arts zich ook houden aan art. 7:401 BW. Het artikel stelt vast dat de beroepsbeoefenaar de zorg van een goed opdrachtnemer in acht moet nemen. Een behandelingsovereenkomst, zoals vaak gesloten tussen een arts en een patiënt, is immers een overeenkomst van opdracht. Een species van dit artikel, exclusief voor de behandelingsovereenkomst, is art. 7:453 BW.
Zorg goed hulpverlener
Het artikel stelt vast dat een hulpverlener bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed hulpverlener in acht dient te nemen. Hij moet hierbij handelen volgens de professionele standaarden. Deze professionele standaarden bestaan uit regels en normen die blijken uit de opleidingseisen voor medici, de inzichten en ervaringen uit de geneeskundige praktijk, wetenschappelijke literatuur, protocollen en gedragsregels.
Als een arts niet handelt volgens die maatstaf en hiermee niet voldoet aan de eis van vakbekwaamheid, of zich niet houdt aan de professionele standaard zoals bedoeld in art. 7:453 BW, handelt hij onjuist.
Toerekenbaarheid medische fout
Volgens de artikelen over wanprestatie en onrechtmatige daad moet de schade, veroorzaakt door de tekortkoming of de onrechtmatige handeling, toerekenbaar zijn. Deze toerekenbaarheid is mogelijk op grond van schuld of risico. Van een schuldaansprakelijkheid is sprake indien een arts objectief verkeerd heeft gehandeld. Van risico aansprakelijkheid is sprake als een arts een patiënt aan te veel risico heeft blootgesteld. Of in een bepaald geval sprake is van een schuld dan wel risicoaansprakelijkheid is in een zaak relevant aangezien een medische misser in het geval van schuldaansprakelijkheid anders bewezen dient te worden dan in het geval van risico aansprakelijkheid.
Wanprestatie van een arts
Een arts aansprakelijk stellen op grond van wanprestatie is mogelijk indien een overeenkomst bestaat tussen de arts en de patiënt. Indien de arts tekortgeschoten is in de nakoming van de overeenkomst, kan hij aansprakelijk zijn. We maken onderscheid tussen een inspannings- en een resultaatsverbintenis. Van een inspanningsverbintenis is sprake indien men zich verbindt tot de inspanning om een bepaald resultaat te bereiken. In dat geval is niet zeker of het resultaat ook daadwerkelijk bereikt kan worden. Een resultaatsverbintenis ziet juist op het uitkomen van het resultaat. Bij de inspanningsverbintenis ligt de nadruk dus op de inspanning en niet op het resultaat, bij de resultaatsverbintenis is dit juist andersom.
Inspanningsverplichting behandelingsovereenkomst
Het is van belang om een onderscheid te maken tussen een inspannings- en resultaatsverbintenis, aangezien bij de inspanningsverbintenis het niet verkrijgen van het gewenste resultaat niet tot een fout hoeft te leiden waarvoor aansprakelijkheid mogelijk is. Bij een resultaatsverbintenis is het niet verkrijgen van het gewenste en afgesproken resultaat vaak wel een fout waarvoor iemand aansprakelijk gesteld kan zijn.
De overeenkomst tussen een arts en een patiënt is meestal een inspanningsverbintenis. De medische wereld kan de uitkomst van een inspanning vaak niet met absolute zekerheid garanderen. Een tekortkoming van een inspanningsverbintenis is niet altijd even eenvoudig vast te stellen, maar voorop moet staan dat de eis van vakbekwaamheid en/of de professionele standaard geschonden is. Als dit het geval is, is een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst gegeven. Als wanprestatie niet te bewijzen valt, is aansprakelijkheid eventueel te baseren op de onrechtmatige daad zoals bedoeld in art. 6:162 BW, indien de handeling zelfstandig ook een onrechtmatige daad oplevert.
Onrechtmatige daad en aansprakelijkheid medische fout
De vereisten van het artikel van de onrechtmatige daad zoals bedoeld in art. 6:162 BW blijken grotendeels dezelfde te zijn als die voor de wanprestatie. Het grote verschil is dat voor het aansprakelijk stellen op grond van wanprestatie een overeenkomst vereist is. De niet-nakoming van deze overeenkomst leidt tot wanprestatie. Bij de onrechtmatige daad is een overeenkomst niet vereist en kan de onrechtmatigheid voortvloeien uit de wet, het recht of hetgeen in het maatschappelijk verkeer betamelijk is. De eis van vakbekwaamheid en de schending van de professionele standaard vallen onder de maatschappelijke zorgvuldigheid. Schending van een van deze twee vereisten kan dus aansprakelijkheid op grond van een onrechtmatige daad meebrengen.
Juridische hulp bij letselschade en aansprakelijkheid medische fout
De beroepsaansprakelijkheid van artsen is gebaseerd op de normale regels van het aansprakelijkheidsrecht. De regels worden ingekleurd met speciale regels die slechts in de medische wereld gelden. Om een arts aansprakelijk te kunnen stellen, moet voldaan zijn aan de eisen zoals die gelden in de artikelen over de wanprestatie of de onrechtmatige daad. Om een arts aansprakelijk te stellen is vaak een zogenaamd medisch haalbaarheidsonderzoek noodzakelijk. Op deze wijze kan gefundeerd worden beoordeeld óf er sprake is van een medisch falen en waar dit uit bestond.
