Onrechtmatige daad

De onrechtmatige daad is een veel gebruikte rechtsgrond voor aansprakelijkheid en schadevergoeding.

Als een bepaalde handeling, of niet handelen (stilzitten), tegenover iemand onrechtmatig is, moet de schade die ontstaat door het (onrechtmatige) handelen worden vergoed. Bij letselschade en andere vormen van schadevergoeding wordt vaak een beroep gedaan op de onrechtmatige daad.

Onrechtmatige daad artikel 162 boek 6 BW

Een ieder draagt zijn eigen schade is een hoofdregel van het Nederlands recht. Dit betekent dat schade claimen alleen mogelijk is op grond van de wet of een overeenkomst.

De onrechtmatige daad is in de wet opgenomen in artikel 162 van boek 6 Burgerlijk Wetboek.

Artikel 6:162 BW luidt:

Lid 1: Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden.
Lid 2: Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond.
Lid 3: Een onrechtmatige daad kan aan de dader worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld of aan een oorzaak welke krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.

Vereisten onrechtmatig daad

De onrechtmatige daad is een grondslag voor een schadevergoeding. Maar wanneer is een daad onrechtmatig? Als aan de vereisten uit artikel 6:162 BW is voldaan, ontstaat de verplichting tot schadevergoeding. Op grond van het wetsartikel zijn er vijf vereisten voor een vordering op grond van een onrechtmatige daad:

• Onrechtmatigheid;
• Toerekenbaarheid;
• Schade;
• Causaliteit;
• Relativiteit.

De vereisten van de onrechtmatige daad worden hieronder uitgewerkt.

Onrechtmatigheid

De wet onderscheidt drie vormen van onrechtmatigheid:

• een inbreuk op een recht (bijvoorbeeld een publicatie in strijd met het auteursrecht);
• een doen of nalaten in strijd met een wettelijke verplichting (bijvoorbeeld diefstal – de verplichting om andermans eigendom te respecteren);
• en een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betamelijk is (bijvoorbeeld een beroepsfout of bestuurdersaansprakelijkheid).

Onrechtmatig handelen kan dus ook bestaan uit nalaten of niet handelen.

Rechtvaardigingsgronden onrechtmatige daad

Als er sprake is van een rechtvaardigingsgrond vervalt de onrechtmatigheid van een handeling. Er is dus geen sprake van onrechtmatigheid als er een rechtvaardigingsgrond aanwezig is waarop de veroorzaker van de schade een beroep kan doen. Bijvoorbeeld als de veroorzaker toestemming had van de benadeelde of als de veroorzaker handelde uit noodweer of overmacht.

Toerekenbaarheid onrechtmatige daad

Voor toerekening is een fout vereist. Een onrechtmatige daad is toerekenbaar als de schadeveroorzaker schuld heeft aan de schadeveroorzakende gedraging of als de onrechtmatige daad binnen zijn risicosfeer lag. Bij de toerekenbaarheid kijken we naar de persoon. Bij de onrechtmatigheid naar de handeling.

Schade onrechtmatige daad

De handeling moet ook schade veroorzaken. Onder schade valt vermogensschade en ander nadeel. Vemogensschade is zowel geleden verlies als gederfde winst. Naast vermogensschade wordt ander nadeel onder het schadebegrip gebracht. Met ander nadeel bedoelen we immateriële schade. Smartengeld is een vergoeding voor immateriële schade.

Causaal verband bij onrechtmatige daad

Dat er sprake moet zijn van een causaal verband tussen handeling en schade volgt uit het woord ‘dientengevolge‘. Het (onrechtmatige) handelen moet een conditio sine qua non zijn voor de schade. Of met andere woorden zonder het handelen (of stilzitten), zou de schade niet zijn ontstaan.

Als er sprake is van een doorbreking van het causaal verband hoeft schade niet vergoed te worden. Een voorbeeld hiervan is het geval waarin de schadebeperkingsplicht niet wordt nagekomen. Als een slachtoffer na een ongeval de keuze maakt om geen dokter te bezoeken, ontbreekt de causaliteit voor de schade die als gevolg van het uitblijven van medische behandeling ontstaat.

Relativiteit

Artikel 6:163 BW bepaalt dat er geen schadevergoedingsplicht bestaat als de geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de schade die de benadeelde lijdt. Dit noemen we het relativiteitsvereiste.

Een voorbeeld is de verplichting voor een arts om over de vereiste diploma’s te beschikken. Deze regel strekt tot bescherming van patiënten en de volksgezondheid. Een arts die wel over de vereiste diploma’s beschikt, kan zich tegenover de ongediplomeerde arts niet beroepen op een onrechtmatige daad. De wettelijke verplichting om over de vereiste diploma’s te beschikken beschermt de belangen van patiënten en niet de belangen van andere artsen/concurrenten.

Vordering uit onrechtmatige daad

Als aan de vereisten van de onrechtmatige daad is voldaan, kunnen onder ander de volgende vorderingen worden voorgelegd aan de rechter:

• De vordering tot het betalen van een geldsom;
• Een verklaring voor recht dat een bepaalde handeling onrechtmatig is;
• Een verbod tot het verrichten van een bepaalde handeling;
• Een verplichting om handelend op te treden, ofwel de verplichting om een einde te maken aan een onrechtmatige situatie.

Rechtmatige daad en wanprestatie

Naast aansprakelijkheid op grond van onrechtmatig handelen onderscheiden we twee andere aansprakelijkheidsgronden voor schade: contractuele aansprakelijkheid en een rechtmatige daad.

Contractuele aansprakelijkheid voor schade ontstaat als een overeenkomst niet wordt nagekomen. Wanprestatie is een vorm van contractuele aansprakelijkheid.

Daarnaast bestaat er aansprakelijkheid op grond van een rechtmatige daad. Van een rechtmatige daad kan sprake zijn bij zaakwaarneming, ongerechtvaardigde verrijking en onverschuldigde betaling.

Schakel een advocaat in

Wij delen onze kennis graag met u. U kunt altijd gratis en vrijblijvend contact opnemen. Bel naar 0800 – 44 55 000, stuur een e-mail naar info@hijink.com of maak gebruik van het onderstaande contactformulier.